Nu de lente is begonnen, is het tijd om jouw tuin of terras zomerklaar te maken. Juist nu we geacht worden thuis te blijven is het heerlijk om in eigen tuin bezig te kunnen zijn. Daarnaast is het aanleggen van een tuin een leuk tijdverdrijf waarbij het hele gezin betrokken kan zijn.
Klimaatverandering zorgt in Nederland voor heftige regenval én voor lange periodes met droog en warm weer. Particuliere tuinen spelen een grote rol in het terugdringen van de wateroverlast en de hittestress waarmee de steden kampen.
In dit artikel bespreken wij de duurzame mogelijkheden voor een tuin en hoe de coronaperiode positief kan worden ingezet met duurzame gevolgen!
Wat is een duurzame tuin?
Wereldwijd krijgen wij steeds meer te kampen met een stijgende temperaturen. De meeste Nederlandse steden zijn niet ingericht op tropische temperaturen als gevolg van het broeikaseffect. Tijd voor verandering dus. Ondanks het feit dat een groene tuin geen rigoureuze verandering in het klimaat teweeg zal brengen, kunnen vele kleine aanpassingen wel degelijk effect hebben.
Een duurzame tuin is een milieuvriendelijke tuin die niet elk jaar op de schop hoeft. De planten en dieren kunnen zich op deze manier in harmonie samenvoegen en een rijke biodiversiteit vormen.
De belangrijkste kenmerken van een duurzame tuin zijn:
- Gebruik van inheemse plantensoorten
- Gelaagde begroeiing
- Optimaal ingericht voor rijke biodiversiteit
- Gebruik van duurzame materialen & onderhoudsmiddelen
- Onderhoudsarm: de tuin verzorgt als het ware zichzelf
Maak ook je dak diervriendelijk!
Met een sedumdak verhoog je de biodiversiteit in jouw buurt. De mix van bloemen en planten trekt vlinders, vogels en insecten aan. En dit is slechts een van de voordelen van een groen dak!
Zelf een groen dak aanleggen is heel eenvoudig met de doe-het-zelf pakketten in onze webshop. Complete pakketten voorzien van sterke, mooie sedumplanten inclusief alle benodigde materialen en handleidingen. Ontdek ze in onze webshop!
Bekijk Sedumpakketten
Waarom kiezen voor een duurzame tuin?
Nederland kent veel tegeltuinen. Deze tuinen zouden minder onderhoud vragen dan een plantentuin. Dit is incorrect. Je bent evenveel tijd kwijt aan het schoon houden van je tegels, als aan het af en toe schoffelen in een levende tuin (een tuin met weinig onderhoud waarbij er een diversiteit aan planten zijn gang gaat). Wil je een tegeltuin er netjes uit laten zien, dan moet je immers het onkruid en groene aanslag verwijderen.
Een tuin vraagt dus altijd onderhoud. Wat zijn dan de redenen om toch te kiezen voor een duurzaam aangelegde groene tuin?
Hitte-effect
Door klimaatverandering krijgen we in de toekomst steeds vaker te kampen met extreem hoge temperaturen. De CO2 uitstoot, gebouwen en wegen zorgen ervoor dat de warmte blijft hangen in de stad. Lucht wordt meer vervuild en temperaturen lopen op. Dit wordt het ‘hitte-eiland-effect’ genoemd.
Planten nemen uitstoot op uit de lucht en produceren schone lucht (fotosynthese). Daarnaast nemen planten hitte beter op en wordt deze warmte gelijkmatig afgegeven. Door meer groen in de steden te introduceren, zal er meer zuurstof in de lucht komen en zal de warmte beter gereguleerd worden.
Betegeling houdt warmte langer vast dan planten. Met een tegeltuin i.p.v. een plantentuin draag je dus bij aan de opwarming van je stad. Hete steden hebben echter een negatief effect op de luchtdoorstroom in de stad. Dit kan leven in de stad erg onaangenaam maken voor mens en dier.
Afname biodiversiteit
Met een toename van betegelde stadstuinen verdwijnt de biodiversiteit. Daar waar tegels liggen, is geen begroeiing mogelijk. Hierdoor leven er minder insecten en is er weinig voedsel voor vogels en andere dieren. Ook is er weinig tot geen beschutting. Met het aanleggen van een plantentuin zullen de dieren snel verschijnen en een eigen ecosysteem ontwikkelen.
Afwatering
Klimaatverandering brengt naast extra hitte ook meer water met zich mee. Zeeniveaus stijgen en er valt meer neerslag. Deze neerslag moet goed en geleidelijk kunnen wegstromen om overstromingen te voorkomen.
Het hemelwater is niet alleen een risico wanneer het valt. Op de lange termijn veroorzaakt het ook grondverzakkingen en overbelasting van het riool.
Een betegelde tuin betekent minder waterafvoer. De tegels kunnen geen water opnemen en het water zal dus direct richting het riool stromen. Het riool heeft niet genoeg capaciteit en het water zal in de straten, steegjes en tuinen blijven staan. Met beplanting in je tuin wordt een groot gedeelte van het regenwater opgevangen. Planten nemen veel water op en zorgen voor een vertraagde afvoer naar de bodem en het riool.
Positief effect op gezondheid en welzijn
Ook heeft een groene leefomgeving een positieve invloed op de geestesgesteldheid van de mens. Een groene tuin is veel prettiger om naar te kijken. Het is wetenschappelijk bewezen dat het wonen in een groene omgeving het geluksgevoel verhoogt en zo depressie tegengaat.
Negatieve effecten betegeling
Dat de overheid zich bewust is van het tegelprobleem zie je terug in de wijze waarop zij particulieren proberen te motiveren meer groen aan te leggen. Steden denken steeds meer na over het stimuleren van het aanleggen van groene tuinen of daken. Bijvoorbeeld door middel van een beloningssysteem, zoals het verlagen van de rioolheffing voor bewoners die tegels verwijderen.
Zo heeft het Haags Milieucentrum een handleiding gemaakt waarin adviezen worden gegeven over het aanleggen van een tuin met laag onderhoud, zonder het gebruik van tegels. En het IVN (Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid) probeert met "Operatie Steenbreek" mensen te bewegen hun tegels uit de tuin te halen en groen ervoor in de plaats te zetten.
Tips voor het aanleggen van een duurzame tuin
Een duurzame tuin vraagt om een andere manier van denken. Om je op weg te helpen hebben we hieronder een aantal kenmerken en tips op een rijtje gezet.
1. Tuinplan
Voordat je begint met het herinrichten van je tuin, is het verstandig een tuinplan te maken. Door het maken van een tuinplan krijg je een goed overzicht en inzicht of je wensen uitvoerbaar zijn.
Blijkt er bijvoorbeeld opeens ruimte voor een vijver? Of wat dacht je van een leuke kruidenborder? Daarnaast zijn niet alle planten geschikt voor elke tuin. Een goede voorbereiding is van belang, wil je achteraf niet met dorre planten zitten. Of schaduw krijgen waar je juist een ‘zonnehoekje’ had bedacht.
Het maken een tuinplan klinkt ingewikkelder dan het is. De basis bestaat uit het opschrijven van je eisen, wensen en benodigdheden. En uit het maken van een plattegrond van je tuin. Op die manier kun je in kaart brengen waar in je tuin je veel of juist weinig zon hebt. Ook de afwatering en de bodemstructuur van je tuin moeten hierbij worden meegenomen.
Door het opstellen van een tuinplan kun je een inschatting maken hoeveel materiaal en welke planten je nodig hebt. Een hovenier of tuinarchitect, maar ook een tuincentrum of individuele kweker kan je hier eventueel bij helpen. In het tuinplan kun je al rekening houden met jouw duurzame wensen en kijken voor welke mogelijkheden jouw tuin zich leent.
2. Bodembedekking
De hele tuin betegelen is dus niet duurzaam te noemen. Maar wat leg je dan wel in je tuin?
Gazon
Een strak gemaaid gazon lijkt misschien een goede bodembedekker met weinig onderhoud. Niets is echter minder waar.
Om het gazon netjes te houden is regelmatig maaien en onkruid tegengaan vereist. Door het regelmatig maaien maken bloemen geen kans. Dit zorgt ervoor dat bijen en vlinders je tuin niet zullen bezoeken. En dat is jammer, want bijen zorgen voor een rijkere tuin.
Wil je toch graag gras in de tuin? Laat je gras groeien en kies voor een wilde tuin. Het gras groeit dan minder snel omdat er geen mest wordt gebruikt. Dit betekent minder maaien. Daarnaast is het lange gras beter beschermd tegen de zon. Verkleuring zal dus minder snel voorkomen. Ook zullen er weer oorspronkelijke planten verschijnen. En niet onbelangrijk: de bijen en vlinders weten je tuin weer te vinden.
Bodembedekker
Een karwei dat veel tijd kost, is onkruid wieden. Om onkruid tegen te gaan kun je bodembedekkers planten. Dit zijn planten die horizontaal groeien. Zij bedekken de aarde zodanig dat onkruid weinig ruimte heeft om door de komen. Dit betekent een betere bescherming van je planten en minder onderhoud. Ook hoef je minder tot geen pesticiden te gebruiken; de planten doen het werk voor je!
Voorbeelden van kleurrijke inheemse bodembedekkers zijn: zenegroen, de bosaardbei, de rolklaver en de kleine maagdenpalm.
Vaste planten
Kies voor vaste planten. Hierdoor hoef je niet elk jaar nieuwe planten aan te schaffen. Vaste planten die weinig onderhoud vragen zijn groenblijvende planten of heesters. Het blad blijft het hele jaar vast zitten. Ze zijn een trekpleister voor vogels en staan in verschillende seizoenen in bloei. Voorbeelden zijn lavendel, ooievaarsbek en steenbreek.
Compost
Een zeer duurzame mogelijkheid voor de tuin is het creëren van een compostplek. Dit kan met een speciale compostbak of door het maken van een eigen compostbult. Met een compostplek in je tuin bespaar je niet alleen op afvalkosten, maar ook op bemesting. De composthoop zorgt voor verschillende schimmels en bacteriën. Deze genereren een gezonde bodemgrond. Zelfs met je eigen etensresten kun je je composthoop en daarmee je tuin rijkelijk voeden.
Kijk wel goed welke etensresten je aan de composthoop toevoegt. Kattenbakvulling, brood, gekookte etensresten en kaas trekken bijvoorbeeld ratten aan.
Kijk voor tips over zelf composteren eens op de website van Milieu Centraal.
3. Bestrating en paden
Zoals eerder al uitgebreid besproken, is het kiezen voor tegels geen duurzame optie. Regenwater stroomt over de tegels en kan niet worden opgenomen in de grond. Kies in plaats van het aanleggen van tegels voor waterdoorlatende bestrating. Hiermee kan regenwater gelijkmatig de grond in zakken.
Schelpenpaden of paden van boomschors zorgen voor een natuurlijke uitstraling. Stevige paden kunnen worden aangelegd met het gebruik van split of grind.
Wil je toch van tegels gebruik maken? Kijk dan eens naar waterdoorlatende tegels, ook wel bekend als grasbetontegels. Dit zijn tegels met gaten erin om het hemelwater door te laten.
4. Afwatering
Naast een waterdoorlatende bestrating zoals hierboven genoemd, zijn er verschillende mogelijkheden voor een gelijkmatige afwatering in je tuin. Een regentuin is een voorbeeld van een oplossing voor een gelijkmatige afvoer van water. Dit is een tuin met een diversiteit aan (watervangende) planten die veel water kunnen opnemen en dit gelijkmatig kunnen afvoeren of verdampen.
Ook door het aanleggen van hoogteverschillen in combinatie met een vijver, waterton, wadi of geulen kun je de waterafvoer in je tuin verbeteren.
Vijver
Een (natuurlijke) vijver kan het regenwater opvangen. Waterplanten houden het water schoon. Ook trekt het kikkers en andere dieren aan. Voor het overige water kun je een overstort aanleggen. Hierin kun je bij veel regen het overtollige water opvangen.
Waterton
Een andere duurzame tip voor je tuin is het aanschaffen van een waterton. Hierbij wordt het regenwater opgevangen. Je kunt dit water dan zelf gelijkmatig over je tuin verdelen tijdens droge perioden. Zo gebruik je geen leidingwater meer en bespaar je dus water. Een waterton kan direct aan je regenpijp worden verbonden.
Wadi
Water Afvoer Door Infiltratie, ofwel een Wadi kan gemakkelijk zelf worden aangelegd. Een Wadi is een extra wateropslag voor regenwater die tijdens droge periodes droog zal staan. Vanaf de regenpijp kan er een geul worden aangelegd naar de Wadi. Zo wordt het waterafvoersysteem tijdens een hoosbui minder belast en wordt het grondwater automatisch aangevuld.
Geulen
Om de hele tuin gelijkmatig van watertoevoer te voorzien kan een geulsysteem worden gegraven. Met dit systeem zul je zelf minder hoeven te sproeien en wordt het hemelwater gelijkmatig verdeeld. Ook krijgt de tuin een grotere watercapaciteit en is daarmee beter beschermd tegen hoosbuien.
Bekijk ook onderstaande video met een aantal tuintips tegen wateroverlast.
5. Diervriendelijkheid en biodiversiteit
Bij een toename van groen in je tuin zal al snel een verandering in biodiversiteit te zien zijn. Een bloementuin brengt bijvoorbeeld meer bijen, maar ook vlinders en andere insecten. Wanneer je een tuin hebt die rijk is aan insecten trekt dit vogels en egels aan. De tuin zal steeds meer gaan leven.
Om dit te bereiken zijn er allerlei maatregelen te bedenken.
- Een goede bodembedekking is een waar walhalla voor insecten. Het biedt extra beschutting en is een bron van voedsel.
- Het zaaien en planten van een bloemrijke flora (bijv. boskamperfoelie en vingerhoedskruid) biedt bijen en insecten, zoals vlinders, een optimale biotoop.
- Nuttige insecten kan je ook aantrekken door het plaatsen van een insectenhotel.
- Op hete dagen kun je ondiepe vogelbadjes neerzetten (buiten het bereik van katten).
- Als je nog een stapje verder wilt gaan kun je samen met je buren een paadje maken voor egels, zodat ze van tuin naar tuin kunnen lopen.
6. Erfafscheiding
Voor een natuurlijke afscheiding kun je kiezen voor een haag. Deze zijn zeer duurzaam en diervriendelijk. Egels zullen ongestoord kunnen passeren en de haag is een paradijs voor vogels en insecten. Je kunt kiezen voor een plantencombinatie waardoor de haag het hele jaar groen is.
Betongaas schutting
Een andere optie is een betongaas schutting. Deze schutting is qua materiaal wel meer milieubelastend dan een haag, maar het gaas gaat heel erg lang mee en is gemakkelijk te recyclen. Een beplanting tegen of binnenin een betongaas schutting maakt het aantrekkelijk om te zien. En kleine dieren kunnen ongestoord kunnen passeren.
Houten schutting
Geef je de voorkeur aan een houten schutting dan kun je kiezen voor kastanje – of eikenhout. Dit hout is duurzaam, rot niet snel en geeft een warme uitstraling. Toevoeging van groene elementen (plantenbakken, klimplanten) maakt de natuurlijke uitstraling compleet. Denk bij het aanschaffen van een houten schutting om het duurzame keurmerk.
Een alternatief voor een houten schutting is een kokosschutting. Hierbij wordt een stalen raamwerk neergezet waar kokosschillen in worden gedaan. Kokos heeft de eigenschap dat het bijna niet verrot. Het is een natuurlijk product dat extra duurzaam is.
Schutting van takken
Een schutting van takken is ook een leuke mogelijkheid. De takken van de wilg zijn bijvoorbeeld erg buigzaam. Experimenteer met verschillende vlechttechnieken of leg ze gewoon simpel op elkaar. Mooi om te zien en ook nog diervriendelijk!
Klimplanten
Mocht je al een schutting hebben die nog wel een paar jaar meegaat, dan kun je klimplanten tegen je schutting laten groeien. De klimplant heeft weinig onderhoud nodig. Onderzoek welke klimplant past bij jouw schutting, aangezien sommige klimplanten meer zon nodig hebben dan andere.
7. Terras en vlonder
Wil je deze zomer lekker van de zon genieten? Leg dan een milieuvriendelijk terras of vlonder aan.
Het meest duurzame materiaal voor een terras of vlonder is hout. Hout gaat lang mee, heeft minimaal onderhoud nodig en heeft een natuurlijke uitstraling. Ook heeft hout een verkoelende werking die goed is voor je tuin en je eigen comfort.
Bij het kiezen van de houtsoort kun je kiezen uit diverse duurzame oplossingen.
Europees hardhout
Tropisch hardhout gaat lang mee, maar het gebruik ervan heeft grote consequenties voor de natuur en het milieu. De kap van tropisch hardhout zorgt namelijk voor veel milieuproblemen. Kies daarom voor Europese hardhout soorten. Zoals bijvoorbeeld lariks, eik en kastanje.
Europees hardhout hoeft geen lange reis af te leggen, en is daarmee een duurzame en verantwoorde keuze. Omdat deze bomen groeien in het klimaat dat we in Nederland hebben is dit hout beter bestand tegen vocht en schimmels. Controleer bij het inkopen of het hout een FSC- of PEFC-keurmerk heeft. Deze keurmerken garanderen verantwoord bosbeheer en houtwinning.
Meer lezen over verantwoord hout kiezen
Houtcomposiet
Houtcomposiet is een mix van hout en gerecycled kunststof. Voordeel is dat de kleur van je terras beter wordt behouden en het onderhoud dus nihil is. Het is prijziger dan hout, maar gaat ook veel langer mee.
8. Natuurlijke zonwering
Met de stijgende temperaturen in de zomer wordt zonwering steeds belangrijker. Voldoende schaduw in de tuin zorgt voor een lagere temperatuur en voorkomt hitte-overlast.
Je kan een duur zonnescherm aanschaffen, maar er zijn ook duurzamere en goedkopere opties. Maak gebruik van de natuur en kies voor een natuurlijke zonwering. Bijvoorbeeld door het plaatsen van een met druiven begroeide pergola of een parasolboom. Op deze manier wordt er schaduw gecreëerd door de tuin zelf.
Kies hierbij voor bladverliezende bomen of planten. Deze zorgen voor schaduw in de zomer, maar laten in de winter genoeg zonlicht door.
9. Verdere tuininrichting
Wanneer je groene, duurzame tuin is aangelegd wil je er natuurlijk ook lekker van kunnen genieten. Ook als het gaat om tuinmeubilair en verlichting zijn er duurzame keuzes te maken.
Tuinmeubels
Om een duurzame tuin compleet te maken mag de aankleding niet ontbreken. Omdat tuinmeubelen prijzig zijn en buiten staan, is het van belang dat ze lang meegaan en bestand zijn tegen wisselende weersomstandigheden. Materialen die lang meegaan zijn aluminium, hout (mits goed voorbehandeld), bamboe en wicker (vlechtwerk van meestal plantaardige oorsprong).
Alle soorten materiaal zullen echter jaarlijks moeten worden voorbereid op het winter en zomerseizoen. In de winter is het daarom verstandig de tuinmeubelen beschut op te slaan of een extra beschermingslaag aan te brengen.
Tuinverlichting op zonne-energie
Voor de verlichting van je tuin kun je kiezen voor licht op zonne-energie als duurzame optie. Deze zogeheten solarverlichting heeft diverse voordelen:
- Tuinverlichting op zonne-energie kun je meestal zelf aanleggen.
- Er hoeven geen kabels te worden gegraven.
- Je bespaart energie.
- Veel tuinverlichting op zonne-energie kun je eenvoudig verplaatsen.
Er bestaat een groot assortiment aan solarverlichting. Informeer bij tuincentra welke verlichting het beste bij jouw tuin past.
10. Onderhoud
Wanneer de duurzame tuin is aangelegd moet deze natuurlijk ook onderhouden worden. Een onderhoudsloze tuin bestaat simpelweg niet. Wel kun je ervoor zorgen dat het onderhoud weinig tijd en moeite vraagt.
We noemden eerder al de bodembedekker als natuurlijke bestrijding tegen onkruid. Ook kan gebruik worden gemaakt van de natuurlijke ondersteuning van planten onderling. Vanzelfsprekend kan gekozen worden voor planten die weinig onderhoud behoeven.
Gebruikmaken van je eigen compost als bemesting is een zelfregulerend gesloten systeem. Als je toch gebruik wil maken van bestrijdingsmiddelen, kies dan voor milieuvriendelijke producten. Zo zorg je ervoor dat de bodem en het grondwater niet wordt aangetast.
Tot slot
Door te kiezen voor een duurzame én onderhoudsarme tuin werk je mee aan een groenere toekomst. Door betegeling te vervangen door beplanting of waterdoorlatend materiaal, zorg je voor een betere afwatering. Ook draagt toename van groen in steden bij aan een afname van het ‘hitte-effect’. Tenslotte zorgt een duurzame tuin voor een rijkere biodiversiteit.
Kenmerken van een duurzame tuin zijn:
- Gebruik van inheemse plantensoorten.
- Gelaagde begroeiing.
- Optimaal ingericht voor een rijke biodiversiteit.
- Gebruik van duurzame materialen & onderhoudsmiddelen.
- Onderhoudsarm, de tuin verzorgt zichzelf.
Voordat je begint met het aanleggen van een tuin moet je zorgen voor een goed tuinplan. Kies bij het aanleggen van een duurzame tuin voor vaste planten en de juiste bodembedekking. Zo beperk je het onderhoud. Daarnaast zal een variatie van planten veel insecten aantrekken, en daarmee vogels en andere nuttige dieren. Kies daarbij voor plantensoorten die het goed doen in jouw omgeving en zorg voor je eigen bemesting met een compostbak. Een waterdoorlatende tegel of een natuurpad zorgt voor een goede afwatering van je tuin. Wanneer je gaat voor een schutting of terras, gebruik dan natuurlijke producten met een keurmerk.
Een onderhoudsvrije tuin bestaat niet, maar je kunt een tuin wel zo onderhoudsarm mogelijk maken. Bijvoorbeeld door de tuin zo in te richten dat deze zichzelf verzorgt en in stand houdt. Dat is niet alleen prettig voor jezelf, maar ook voor de dieren en het klimaat.
Wil je meer lezen over het aanleggen van een duurzame tuin? Kijk dan eens op De Levende Tuin. Een initiatief van meerdere organisaties zoals de Vogelbescherming, branchevereniging VHG en het ministerie van Binnenlandse zaken. Het project is bedoeld om consumenten die graag duurzaam tuinieren te ondersteunen.
p.s.: wist je dat wij ook kant-en-klare pakketten voor een groen dak hebben?
Iedereen kan een sedumdak aanleggen!
Je eigen groene dak aanleggen is heel eenvoudig met onze doe-het-zelf pakketten. Complete pakketten voorzien van sterke, mooie sedumplanten inclusief alle benodigde materialen en een duidelijke handleiding.
Bezoek onze webshop voor een overzicht van de pakketten en bijbehorende materialen.
Bekijk Sedumpakketten
