Checklist: is mijn dak geschikt voor zonnepanelen?

Heb je er wel eens over nagedacht om zonnepanelen op je dak te laten leggen, maar weet je niet goed waar je op moet letten? Dan is deze checklist voor jou. Bij de aanschaf van zonnepanelen zijn er t.a.v. je dak een aantal belangrijke punten om op te letten. Je vindt ze in onze checklist.

In deze checklist behandelen we stapsgewijs de punten waar je dak aan moet voldoen wanneer je een zonnepanelensysteem laat aanleggen. We zullen uitgebreid ingaan op de volgende onderwerpen:

1. Is jouw dak geschikt voor zonnepanelen?
2. Hoeveel zonnepanelen heb je nodig?
3. Is jouw dak groot genoeg voor zonnepanelen?
4. Mag je zonnepanelen op je dak plaatsen?
5. Is er sprake van schaduw op je dak?
6. Is de hellingshoek en oriëntatie van je dak geschikt?
7. Welk soort zonnepaneel is geschikt?

Wanneer je zonnepanelen op je dak wilt laten installeren moet je dak aan een aantal basiseisen voldoen. In het volgende hoofdstuk behandelen we de belangrijkste eisen waaraan je dak moet voldoen.

1. Is jouw dak geschikt voor zonnepanelen?

Om überhaupt zonnepanelen te kunnen aanbrengen, is het belangrijk dat je dak aan de volgende punten voldoet:

Je bent eigenaar van het dak

Om een zonnepanelen systeem aan te mogen brengen moet je eigenaar zijn van het dak. Wanneer je bijvoorbeeld in een appartementencomplex woont, ben je vaak geen eigenaar van het dak.

Je dak is relatief ‘schaduwvrij’

Schaduw is een van de belangrijkste obstakels voor een rendabele investering in zonnepanelen. Een dak waar relatief veel schaduw op valt, bijvoorbeeld door omringende bomen of een dakkapel, is dan ook minder geschikt voor zonnepanelen.

De meeste zonnepanelen zijn in serie geschakeld. Daardoor vormt schaduw niet alleen een probleem voor de panelen met schaduw, maar voor alle panelen in die schakering. Als één zonnepaneel minder zonlicht krijgt, brengen de overige panelen ook minder op.

Nu is het in de praktijk zo dat een beetje schaduw niet direct een groot probleem is. Er zijn tegenwoordig allerlei technische oplossingen zoals optimizers en bypass diodes die er voor zorgen dat de opbrengst niet voor de hele schakering verminderd.

Lees verderop in dit artikel meer over het effect van schaduw en de oplossingen hiervoor.

Staat van je dak

Hoewel je dakconstructie waarschijnlijk net zolang meegaat als het huis zelf, kan het toch zijn dat je dak aan groot onderhoud toe is. Bijvoorbeeld omdat je dakpannen vervangen moeten worden of omdat je de isolatie van je dak wilt verbeteren. Dakrenovatie kan een goede gelegenheid zijn om je dak direct van zonnepanelen te voorzien, omdat je hiervoor toch al het dak op zult moeten. Door een renovatie van het dak en het plaatsen van zonnepanelen te combineren bespaar je jezelf een hoop tijd, geld en gedoe.

Soort dak

Zonnepanelen worden voornamelijk aangebracht bij platte of schuine daken, welke vaak zijn voorzien van dakpannen. Steeds vaker worden zonnepanelen op andere soorten daken aangebracht. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om zonnepanelen op een gebogen of een rieten dak aan te brengen.

Zonnepanelen en rieten daken zijn echter geen ideale combinatie. Bij plaatsing bovenop het rieten dak treden er namelijk zowel esthetische als technische problemen op. Door de panelen in het riet te verwerken is er toch veel mogelijk. Een andere oplossing is bijvoorbeeld het plaatsen van de panelen naast de ramen. Hierdoor wordt het specifieke karakter van het rieten dak zo goed mogelijk behouden.

Ook voor gebogen daken zijn er tegenwoordig mogelijkheden, bijvoorbeeld door gebruik te maken van zonnefolie.

Voldoet je dak aan deze basiseisen? Mooi! Dan is de volgende stap het uitzoeken hoeveel zonnepanelen je moet hebben.

2. Hoeveel zonnepanelen heb je nodig?

Het aantal benodigde zonnepanelen hangt voornamelijk af van je jaarlijkse energieverbruik. In een ideale situatie - in ieder geval tot 2023 - compenseren de zonnepanelen jouw jaarlijkse verbruik. De eerste stap is dus kijken naar jouw energierekening, om te zien hoeveel stroom je verbruikt.

Aantal panelen. Een voorbeeld

Weet je hoeveel stroom je wilt opwekken? Om vervolgens een berekening van het aantal panelen te kunnen maken, kun je uitgaan van gemiddeld 250 Wattpiek per paneel. Een dergelijk zonnepaneel kan in Nederland in de praktijk ongeveer 213 kWh per jaar opbrengen. De opbrengst verschilt per type en merk zonnepaneel. Verderop in dit artikel komen de verschillende typen zonnepanelen nog uitgebreid aan bod. 

Wattpiek betreft het vermogen van een zonnepaneel onder ideale omstandigheden. Echter kunnen in de praktijk deze ideale omstandigheden zelden worden behaald. Dit komt doordat de zon niet altijd even fel zal schijnen en ook de hellingshoek en oriëntatie zijn van invloed. Als vuistregel wordt daarom uitgegaan van een verlies van 15% per paneel. Dit levert de omrekenfactor 0.85 op.

Het berekenen van het aantal benodigde zonnepanelen doe je dan door je jaarlijkse verbruik te delen door het aantal wattpiek maal de omrekenfactor. Stel: je verbruikt jaarlijks 3500 kWh aan stroom. Met een paneel van 250 Wattpiek zul je ongeveer $\left(\frac{3500}{250\times 0.85}\right)\approx 16$ zonnepanelen moeten plaatsen om je jaarlijkse stroomverbruik te compenseren.

Een handige tool om het aantal benodigde zonnepanelen snel en eenvoudig uit te kunnen rekenen is door middel van onze gratis Woonbewust Woningscan.

Uiteraard moet je dak wel groot genoeg zijn om de desbetreffende hoeveelheid panelen te kunnen plaatsen. In het volgende hoofdstuk kijken we naar welke afmetingen je dak moet hebben om zonnepanelen te kunnen plaatsen.

3. Is jouw dak groot genoeg voor zonnepanelen?

Niet elk dak is geschikt voor zonnepanelen, je dak moet groot genoeg zijn. Je moet rekening houden met de afmetingen van de panelen, maar er moet ook een veiligheidsmarge rondom de panelen zitten.

Grootte van een paneel

Over het algemeen wordt er voor de standaard afmeting van een paneel 1,65 m² gerekend. Er wordt hierbij uitgegaan van een breedte van 1 meter en een lengte van 1,65 meter.

Panelen op een plat dak

De grootte van een paneel zegt echter niet als enige iets over de afmeting die het paneel op het dak beslaat. Wanneer je panelen op een plat dak wilt leggen, worden ze op een installatie gemonteerd die ervoor zal zorgen dat de panelen in de juiste hellingshoek komen te liggen. Als de panelen dan direct achter elkaar gemonteerd worden, zal er een schaduw van het ene paneel op het paneel daarachter vallen. Om dit te voorkomen, moet er wat ruimte tussen de panelen gecreëerd worden, zoals te zien op de afbeelding hieronder. Daarom wordt er in het geval van een plat dak gerekend met een gemiddeld oppervlak van 2,5 m².

Oost-west opstelling plat dak

Om ruimte te besparen kun je er ook voor kiezen om de panelen niet allemaal met dezelfde oriëntatie te plaatsen, maar om en om georiënteerd naar het oosten of het westen. Hierdoor staan de panelen als het ware met de ‘ruggen’ tegen elkaar en zullen ze geen schaduw over elkaar heen werpen. Een voordeel van deze techniek is dat er relatief meer panelen op het dak passen. Het nadeel van deze manier van monteren is echter dat de panelen niet meer zuidelijk georiënteerd zullen zijn, wat zorgt voor een lagere opbrengst.

In stap 6 vind je meer informatie over hoe de hellingshoek en oriëntatie van het dak het rendement beïnvloeden.

Veiligheidsmarge

Als laatste moet je rekening houden met een wettelijk verplichte veiligheidsmarge rondom het systeem, de zogenaamde No-Go zone. Dit vanwege richtlijnen van de overheid en om problemen bij veel wind te voorkomen. Aan de randen van het dak zijn de windlasten namelijk veel hoger dan elders op het dak.

Voor schuine daken geldt dat de panelen minstens 20 cm van de dakrand, dakgoot en de nok geplaatst moeten worden. Voor platte daken geldt dat de panelen op minimaal eenmaal de hoogte van de panelen in de lengte van de rand geplaatst moeten worden.

4. Mag je zonnepanelen op je dak plaatsen?

In Nederland is het zo dat je geen vergunning nodig hebt om zonnepanelen te installeren wanneer je aan de volgende voorwaarden voldoet:

1. De zonnepanelen moeten op een dak worden geplaatst
2. De zonnepanelen moeten een geheel vormen met de omvormer of deze moet binnen in het huis zitten.
3. Op een schuin dak moeten de zonnepanelen dezelfde hellingshoek hebben als de hellingshoek van het dak.
4. De zonnepanelen mogen bij een schuin dak niet uitsteken.
5. De panelen moeten bij een schuin dak in het dak of direct op het dak worden geplaatst.
6. Voor platte daken geldt dat de panelen op minimaal eenmaal de hoogte van de panelen in de lengte van de rand geplaatst moeten worden.

Monument of een beschermd stads-/dorpsgezicht

Wanneer jouw woning wordt beschouwd als monument of valt binnen een beschermd stads- of dorpsgezicht, is het plaatsen van zonnepanelen alleen onder bepaalde voorwaarden mogelijk. Omdat een zonnepanelensysteem het aangezicht van een woning kan aantasten, is voor het plaatsen van zonnepanelen doorgaans een omgevingsvergunning nodig. In veel gevallen zal het ontwerp van het systeem dan moeten worden afgestemd op de (historische) omgeving.

Een omgevingsvergunning vraag je aan via de gemeente. Dit doe je bij het Omgevingsloket. Omdat de gemeenten zelf mogen besluiten over de toekenning van de vergunningen, kunnen er grote verschillen in de gestelde voorwaarden zijn.

Voorbeelden van deze voorwaarden zijn:

• De panelen zijn wel of niet zichtbaar vanaf de openbare weg.
• Verschillende eisen t.a.v. het type panelen, zoals bijvoorbeeld een vereiste voor de kleur.
• De manier van plaatsing. Bijvoorbeeld alleen aaneengesloten plaatsing toegestaan.
• De dakbedekking mag wel of niet worden aangepast.

Het kan zo zijn dat de panelen überhaupt niet mogen worden geplaatst. Bijvoorbeeld omdat het een monument met speciale cultuurhistorische waarde betreft of omdat de woning een zeer bijzonder dak heeft.

Woon je in een monument of in een gebied dat wordt aangemerkt als beschermd stads- of dorpsgezicht, dan adviseren wij je eerst contact op te nemen met jouw gemeente. Zij kunnen je het beste informeren over welke eisen in jouw situatie gelden. Kijk voor meer informatie over vergunningen op de website van Omgevingsloket online.

5. Is er sprake van schaduw op je dak?

Er zijn verschillende factoren van invloed op de hoeveelheid stroom die een paneel kan opwekken. Eén van de meest invloedrijke factoren is schaduw.

Diffuus en direct licht

Zonnepanelen wekken stroom op als er licht op valt. Het vermogen van het paneel hangt af van de intensiteit van het licht. Zodra er schaduw op het paneel valt wordt er dus minder opgewekt. Dit is echter alleen een probleem bij direct zonlicht. Als er bewolking is, is er sprake van diffuus licht. Dan maakt de schaduw weinig tot geen verschil.

Zo sterk als de zwakste schakel

Schaduw kan een probleem veroorzaken doordat de panelen doorgaans in serie met elkaar verbonden zijn. Dit betekent dat als er op één paneel schaduw valt, er door het hele systeem minder stroom loopt. Daarmee is de zonnepaneleninstallatie dus zo sterk als de zwakste schakel.  

Tegenwoordig zijn er echter allerlei technieken waarmee dit vermogensverlies wordt beperkt. Je kunt bijvoorbeeld achter elk paneel een zogenaamde “junction box” plaatsen. In deze junction box kun je “by-pass-diodes” laten installeren. Deze diodes zorgen ervoor dat een deel van het paneel ‘buitenspel’ wordt gezet als er schaduw opvalt. Nu wordt de stroom van dit deel van het paneel omgeleid, zodat de rest van de cellen nog wel optimaal werken.

(Power) Optimizers

Een andere technische oplossing om de effecten van schaduw aan te pakken is het gebruik van zogenaamde "Power Optimizers". Dit zijn kleine, intelligente kastjes die achter een paneel worden geplaatst. Ze zorgen ervoor dat de panelen afzonderlijk van elkaar kunnen werken, zodat de energie-opbrengst van elk paneel maximaal wordt gebruikt. Door elk zonnepaneel op deze manier 'slim' te maken krijg je een hoger rendement uit je systeem.

Een bijkomend voordeel van het gebruik van Optimizers is dat ze bijdragen aan de veiligheid. Doordat elk paneel afzonderlijk kan werken is er ook minder kans op problemen bij kortsluiting, blikseminslag of brand.

6. Is de hellingshoek en oriëntatie van je dak geschikt?

Wanneer je het meeste rendement uit je zonnepanelen installatie wilt halen is de juiste hellingshoek en oriëntatie ten opzichte van de zon van groot belang..

Hellingshoek

De hoeveelheid energie die je kan produceren met je zonnepanelensysteem is ten eerste afhankelijk van de hoek waarin je ze op je dak legt. In Nederland is de opbrengst van zonnepanelen het grootst als ze onder een hoek van 35 tot 45 graden liggen en op het zuiden gericht zijn. Wanneer de panelen meer richting het oosten of westen zijn georiënteerd, zullen de panelen vlakker moeten worden geplaatst. De hellingshoek moet dus altijd worden bepaald in relatie tot de oriëntatie.

Oriëntatie

De oriëntatie van de panelen is dus van grote invloed op de opbrengst. Idealiter staat de zon altijd recht boven de panelen, maar dat zou betekenen dat ze met de zon mee moeten draaien. Hier zijn speciale systemen voor, maar deze zijn erg prijzig en voor de gemiddelde consument niet interessant. Daarom is het goed om een oriëntatie te vinden waarmee toch zo veel mogelijk zonnestralen opgevangen kunnen worden.

De zon komt op in het oosten en gaat onder in het westen. Ze staat op haar hoogste punt in het zuiden. Daarom kun je het beste de panelen naar het zuiden richten. Op die manier pak je relatief het meeste zonlicht mee. Wanneer dit niet mogelijk is, is plaatsing op het zuidoosten of zuidwesten een goed alternatief.

Een zonnepanelen systeem dat volledig naar het oosten of het westen is georiënteerd, heeft een rendement dat ongeveer 20% lager ligt dan wanneer het is gericht tussen het zuidoosten en het zuidwesten. De opbrengst bij ligging op het noorden kan zelfs wel 40% lager zijn

In de onderstaande tabel zie je de opbrengst percentages bij verschillende hellingshoeken en oriëntaties. 100 procent is een optimale opbrengst.

Bron: Milieu Centraal

7. Welk soort zonnepaneel is geschikt?

Tegenwoordig is er een groot aanbod aan verschillende soorten en maten zonnepanelen. Het belangrijkste verschil tussen de panelen is het vermogen en de prijsklasse. De meest voorkomende zonnepanelen zijn gemaakt van kristallijn silicium. Deze komen in  mono- en polykristallijn silicium voor. Daarnaast bestaan er panelen die van amorf silicium gemaakt worden. Deze worden ook wel dunne film zonnepanelen genoemd. Elders op onze website kun je meer lezen over verschillende soorten zonnepanelen. Hieronder gaan we kort in op de belangrijkste typen zonnepanelen.

Monokristallijne zonnepanelen

Monokristallijne zonnepanelen zijn te herkennen aan een donkere, doorgaans zwart oppervlak met daarbinnen vierkante uitsparingen. Deze  zonnepanelen behalen het hoogste rendement. Tevens gaan ze in verhouding lang mee en behouden ze tegelijkertijd relatief goed hun capaciteit. De geschatte levensduur bedraagt ongeveer 15 jaar, waarna je nog steeds  rond de 82% vermogensbehoud mag verwachten. Aan dit hoge rendement zit echter een prijskaartje; van de drie verschillende soorten panelen, is deze soort het duurst. Door hun hoge rendement zijn deze panelen erg geschikt wanneer je maar over een klein dakoppervlak beschikt.

Polykristallijne zonnepanelen

Polykristallijne zijn te herkennen aan hun blauwe kleur. Zowel de aanschafprijs als het rendement van polykristallijne panelen ligt iets lager dan dat van monokristallijne panelen. Het rendement ligt ook iets lager dan bij de monokristallijn zonnepanelen, zo'n 15 procent minder. Hierdoor worden deze panelen vaak aangeraden wanneer je over een groot dakoppervlak beschikt. Poly panelen zijn weer iets meer geschikt bij diffuus (indirect) licht dan mono panelen, welke beter geschikt zijn bij direct zonlicht.

Amorf of dunne film-zonnepanelen

Behalve kristallijne panelen zijn er ook steeds meer dunne-film panelen. Deze worden gemaakt van een ander soort silicium wat in een zeer dun soort laminaat geplaatst wordt. Hierdoor zijn de panelen buigbaar, wat ze geschikt maakt voor de meest uiteenlopende doeleinden. Dit is dan ook het soort paneel wat je aantreft in horloges, rekenmachines of in buitenverlichting. Qua uitstraling lijken ze veel op op monokristallijne zonnepanelen, omdat ze vaak zwart zijn uitgevoerd. Dunne film zonnepanelen zijn er weer in 2 uitvoeringen, de zogenaamde CIS en CISG varianten. Een amorf paneel heeft een relatief laag rendement,  maar zijn ook voor een lagere prijs aan te schaffen.

In de onderstaande tabel hebben we de verschillen tussen de bovengenoemde typen voor je op een rijtje gezet.

Tot slot

Om de aanschaf van een zonnesysteem makkelijker te maken, hebben wij een checklist voor je samengesteld. Met deze checklist kun je snel zien of jouw dak geschikt is voor een zonnepanelensysteem. En of het voor jou rendabel is om zonnepanelen te laten plaatsen. Niet ieder dak is namelijk geschikt voor de plaatsing van zonnepanelen.

De belangrijkste eisen op een rijtje:

• Er zijn een aantal eisen waar je dak sowieso aan moet voldoen. Je moet er bijvoorbeeld zeker van zijn dat jij de eigenaar bent van het dak. Ook moet je dak het liefst niet de hele dag in de schaduw liggen. Tegenwoordig kunnen er ook zonnepanelen op rieten of gebogen daken worden geplaatst.
• Vervolgens is dan natuurlijk de vraag hoeveel zonnepanelen je moet aanschaffen. Dit kun je eenvoudig uitrekenen door je verbruik te delen door de daadwerkelijke opbrengst per paneel.
• Je dak moet natuurlijk wel groot genoeg zijn om zonnepanelen te kunnen plaatsen. Een standaard paneel is 1,65 m². Daarbij is er een wettelijk verplichte veiligheidsmarge die je moet meenemen in je ontwerp.
• In Nederland heb je over het algemeen geen vergunning nodig om een systeem te plaatsen. Echter gelden er andere regels wanneer jouw huis als monument gezien wordt of valt binnen een beschermd stads- of dorpsgezicht. Dan heb je vaak een vergunning nodig. Deze kun je aanvragen bij de gemeente.
• Daar waar schaduw vroeger een groot probleem vormde voor een zonnepanelensysteem, zijn er tegenwoordig allerlei oplossingen om de negatieve effecten van schaduw te verminderen. Bijvoorbeeld door het plaatsen van Power Optimizers en Junction Boxes met by-pass-diodes.
• Het rendement van het systeem hangt sterk af van de hellingshoek en oriëntatie van je dak. In het geval van een schuin dak plaats je de panelen het beste zoveel mogelijk op het zuiden, met een hellingshoek van ongeveer 36 graden.
• Tenslotte moet je een beslissing maken over het type zonnepaneel. De drie meest voorkomende soorten zijn: mono(kristallijn), poly(kristallijn) en amorf panelen. De beste keuze hangt voornamelijk af van het type dak, het aantal panelen en je budget.

De volgende stap

Nu je een beter beeld hebt van de geschiktheid van je dak en over de mogelijkheden, is het tijd voor de volgende stap: het opvragen van een offerte voor het laten plaatsen van een zonnepanelen systeem.

Met behulp van de gratis Woonbewust Woningscan helpen we je graag op weg. Op basis van gegevens over jouw dak maken we een proefberekening van de investering en van de opbrengst. Vervolgens is het mogelijk een vrijblijvende offerte aan te vragen met een aanbod dat aansluit op jouw wensen.